EPIGENETYKA

CIĄŻA w XXI wieku-programowanie żywieniowe czyli prawie wszystko o Epigenetyce.

Wiemy, że dzieci kobiet ciężarnych chorych na cukrzycę bardzo często są otyłe w wieku dorosłym, mając w przyszłości zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy. Te obserwacje doprowadziły do tego, że już od lat 60 ubiegłego wieku naukowcy zaczęli szukać korelacji między rodzajem diety u kobiet w ciąży a wpływem na zdrowie dziecka. Wstępnie założono, że niedobór, lub nadmiar składników odżywczych, leków, używek, na które może być narażony zarodek podczas procesu embriogenezy ma wpływ na rozwój i przyszłe funkcjonowanie wszystkich jego organów. W trakcie dalszych obserwacji stwierdzono, że tworzący się nowy organizm może zaadoptować się do warunków związanych ze stanem metabolicznym matki np. poziomem składników odżywczych, stężeniem hormonów. Potwierdzono również, że zaburzenia w dostarczaniu produktów odżywczych, witamin mogą wywołać u płodu niekorzystne odpowiedzi adaptacyjne np. zaburzenia wzrastania płodu-(IUGR), a w niektórych przypadkach są w stanie ujawnić się po latach w postaci predyspozycji do otyłości , nadciśnienia tętniczego, cukrzycy.

Tak powstała Epigenetyka, której przedmiotem badań są zmiany w odczytywaniu kodu genetycznego, wywołane nie poprzez zmianę sekwencji DNA, ale w wyniku modulowania ekspresji genów.

To tak jakby oszukać przeznaczenie.  Jak to zrobić?

Wystarczy tylko odpowiednia dieta, dieta bogata w konkretne substancje- bo dzięki epigenetyce wiemy jakie składniki i w jakich ilościach mają największy wpływ na rozwój dziecka zarówno jego funkcjonowanie w okresie płodowym jak i po urodzeniu. To wielkie wyzwanie do programowania zdrowotnego przyszłych pokoleń. Dobierając i kontrolując sposób odżywiania w ciąży, przyszła mama może zmieniać szlaki metaboliczne swojego organizmu ale również organizmu jej jeszcze nienarodzonego dziecka. Pamiętajmy, że już zarodek ludzki reaguje na wszelkie zmiany w środowisku matki.

To dlatego niedobory a czasami nadmiar niektórych składników diety prowadzić mogą do powstania nieodwracalnych zmian począwszy od: wad rozwojowych, zwiększenia ryzyka poronień do wewnątrzmacicznej śmierci płodu.

Epigenetyka daje nam wytyczne w jakich ilościach i kiedy należy dostarczać ciężarnej odpowiednie składniki odżywcze w celu minimalizacji ryzyka zaburzeń rozwojowych. Obecnie uważa się że- „Epigenetyka to zdrowie dziecka”.

Ale o jakich składnikach jest mowa, postaram się wyjaśnić:

KWAS FOLIOWY

Brak odpowiedniej ilości kwasu foliowego w diecie powoduje zaburzenia metaboliczne, które w konsekwencji prowadzić mogą od upośledzenia implantacji zapłodnionego jaja płodowego, zaburzeń embriogenezy i placentacji ( rozwoju łożyska ). W przypadku niedoboru kwasu foliowego w organizmie rozwijającego się zarodka zaczyna gromadzić się homocysteina-aminokwas, który w nadmiernym stężeniu prowadzić może do poronień, zahamowania rozwoju płodu, a nawet jego obumarcia. Należy pamiętać że hiperhomocysteinemia towarzysząca niskiemu poziomowi kwasu foliowego we krwi matki może stać się czynnikiem ryzyka wad cewy nerwowej  a także wewnątrzmacicznej śmierci płodu.

WITAMINY Z GRUPY B  ( B6   B12 )

W istotny sposób przyczyniają się do prawidłowego przebiegu rozwoju zarodka, zapewniając optymalny metabolizm podawanego kwasu foliowego. Niedobory witaminy B6/B12 zwiększają ryzyko wad cewy nerwowej, mogą prowadzić do rozwoju hipotrofii płodu i zespołu IUGR. Udowodniono również wpływ niedoboru witamin B6/B12 na zaburzenia prawidłowego unaczynienia łożyska.

CHOLINA

To substancja o wyjątkowo wysokim potencjale epigenetycznym. Jest niezbędna do prawidłowego podziału komórek, syntezy błon komórkowych, mielinizacji komórek nerwowych, a także prawidłowego rozwoju i funkcjonowania łożyska( poprawę funkcji naczyń i prawidłowe przepływy w naczyniach łożyska ). Jest niezbędna do syntetyzowania acetylocholiny-jednego z głównych neuroprzekaźników. Źródłem choliny są jaja kurze i mięso, w niewielkich ilościach może być syntetyzowana w wątrobie. U kobiet w ciąży zwiększa się endogenna produkcja choliny ( wyższe stężenie estrogenów), ale mimo to rekomenduję się dzienne spożycie choliny na poziomie 450mg (Amerykański Instytut Medycyny). Podczas ciąży cholina ( zarówno pochodząca z diety jak i z endogennej produkcji) jest aktywnie przenoszona do płodu ( stężenie w tkankach płodu jest 14 razy większe niż we krwi matki).

DHA ( Kwas dokozaheksaenowy )

Należy do rodziny omega-3. W organizmie ludzkim jest syntetyzowany tylko w niewielkich ilościach dlatego zwłaszcza w okresie ciąży jak również po porodzie ( w okresie laktacji )należy suplementować DHA. Zaobserwowano, że niskie stężenie DHA we krwi ciężarnych wiąże się z występowaniem zespołu IUGR, stanu przed rzucawkowego i ryzyka porodu przedwczesnego. Korzystne działanie DHA stwierdzono u dzieci matek przyjmujących w okresie ciąży odpowiednią ilość DHA, zaobserwowano: ograniczenie rozwoju reakcji alergicznych, ryzyka występowania egzemy, astmy alergicznej, a także korzystny wpływ na układ odpornościowy dziecka. DHA uznaje się również za ważny czynnik korzystnie wpływający na proces angiogenezy w łóżysku, co usprawnia zagnieżdżenie się trofoblastu w mięśniówce macicy.

WITAMINA D

Jej odpowiednie stężenie we krwi kobiety ciężarnej zapewnia właściwe przygotowanie mięśniówki macicy do implantacji zarodka, a także zapoczątkowuje właściwą reakcję immunologiczną tkanek matki, co zapewnia prawidłowe utrzymanie ciąży, zwłaszcza w jej początkowym okresie. Najnowsze badania sugerują konieczność suplementacji witaminy D jeszcze przed okresem koncepcji. Stwierdzono że niski poziom witaminy D we krwi zwiększa dwukrotnie ryzyko poronienia w I trymestrze ciąży.

Właściwy poziom witaminy D zmniejsza ryzyko porodu przedwczesnego , stanu przedrzucawkowego, stanowiąc długofalową ochronę przed infekcjami i objawami alergii.

JOD oraz SELEN

Jod tworzy koloid tarczycy wchodząc w skład hormonów tarczycy: tyroksyny i trójjodotyroniny, zarówno u ciężarnej jak i u płodu. Hormony tarczycy odpowiedzialne są za prawidłową migrację komórek nerwowych, mielinizację osłonek nerwowych, przekazywanie impulsów nerwowych. Wpływają na regulację metabolizmu, dojrzewanie i pracę układu mięśniowego i krążenia. Podczas ciąży zapotrzebowanie na jod zwiększa się dwukrotnie. To jod reguluje aktywność hormonalną tarczycy, niezbędną do prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka. Niedobór tego pierwiastka w ciąży może prowadzić do: powstania wad wrodzonych, zaburzeń rozwoju psychomotorycznego, kretynizmu, wola i niedoczynności tarczycy noworodków. Nawet niewielkie niedobory jodu podczas ciąży skutkują zaburzeniami intelektualnymi dzieci w późniejszym okresie rozwoju, zwiększeniem ryzyka ADHD, niższym ilorazem inteligencji.

Selen to pierwiastek ściśle związany z prawidłową pracą tarczycy, dlatego jego niedobór w okresie ciąży może wpływać niekorzystnie na rozwój intelektualny dziecka.

ŻELAZO

Żelazo współuczestniczy w syntezie neurotransmiterów i włókien mieliny, dlatego jest niezbędne do utrzymania prawidłowych funkcji neurologicznych. Niedobór żelaza u ciężarnej negatywnie wpływa na rozwój płodu, 3-krotnie zwiększa ryzyko porodu przedwczesnego, powoduje ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrastania płodu-IUGR, a u urodzonych dzieci obniża odporność, powoduje zaburzenia koncentracji, sprawności fizycznej, upośledza pamięć.

Należy pamiętać, że suplementacja wymienionymi powyżej składnikami odżywczymi nie powinna ograniczać się tylko do okresu ciąży. Niezbędne jest tak jak w przypadku folianów podawanie jeszcze przed okresem koncepcji.

Szczególną uwagę należy zwrócić na okres laktacji, gdzie niedobory określonych substancji w organizmie matki przekładają się na niedobory tych związków w pokarmie.

W wyborze suplementacji w okresie przedkoncepcyjnym, ciąży i laktacji należy kierować się rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Tylko odpowiednie dawki poszczególnych substancji prawidłowo wpływają na rozwój dziecka. Zbyt małe nie będą działać, natomiast zbyt duże mogą prowadzić do powstania objawów ubocznych.

Rekomendacje PTG( jakie dawki należy przyjmować w ciągu doby )

Kwas foliowy-0.4 mg

Aktywne formy folianów- 0.4 mg

DHA- 600 mg

Jod- 200 ug

Witamina D3- 1500-2000 IU

Żelazo- 30 mg ( anemia 60 mg )

Selen- 65 ug                                                                           

Cholina-450 mg

Witamina B6- 2mg